Trung tâm Carter ngày 29/12 cho biết ông Jimmy Carter "ra đi thanh thản trong vòng tay người thân" tại nhà riêng ở thành phố Plains, bang Georgia.
"Bố tôi là người hùng, không chỉ đối với tôi mà còn đối với tất cả những người tin vào hòa bình, nhân quyền và bác ái. Bố đã gắn kết chúng tôi và thế giới thông qua những niềm tin đó, xin cảm ơn mọi người đã tôn vinh di sản của ông bằng cách tiếp tục sống theo những niềm tin như vậy", ông Chip Carter, con trai cựu tổng thống, cho hay.
Ông Carter là cựu tổng thống Mỹ cao tuổi nhất lịch sử. Những năm gần đây, ông gặp phải một số vấn đề sức khỏe, trong đó có bệnh ung thư hắc tố di căn đến gan và não.
Tháng 2/2023, sau đợt nhập viện ngắn, ông quyết định dành thời gian còn lại bên gia đình và được chăm sóc cuối đời tại nhà riêng ở Plains, thành phố nhỏ nơi ông sinh ra và từng điều hành trang trại đậu phộng trước khi trở thành thống đốc Georgia cũng như tranh cử vào Nhà Trắng.
Ông Jimmy Carter tại thành phố New York City, bang New York hồi năm 2018. Ảnh: Reuters
Tổng thống Joe Biden và Đệ nhất phu nhân Jill ra tuyên bố nói rằng "nước Mỹ và thế giới đã mất đi một lãnh đạo, chính khách và nhà hoạt động nhân đạo phi thường".
"Hơn 6 thập kỷ qua, chúng tôi vinh dự được gọi Jimmy Carter là người bạn thân thiết. Điều phi thường về Jimmy Carter là hàng triệu người trên khắp nước Mỹ và thế giới chưa từng gặp cũng coi ông là người bạn thân thiết", tuyên bố có đoạn viết.
Tổng thống đắc cử Donald Trump cho rằng những thách thức mà ông Jimmy phải đối mặt với tư cách tổng thống đã xảy đến vào thời điểm mấu chốt đối với nước Mỹ, ca ngợi ông "đã làm mọi thứ trong quyền hạn của mình để cải thiện cuộc sống của tất cả người dân Mỹ".
"Tất cả chúng ta đều nợ ông lòng biết ơn. Melania và tôi hướng về gia đình Carter cùng những người thân yêu của họ trong thời điểm đau buồn này. Chúng tôi kêu gọi mọi người hãy luôn nhớ đến và cầu nguyện cho họ", ông Trump cho hay.
Ông Carter, thành viên đảng Dân chủ, đảm đương chức vụ tổng thống từ tháng 1/1977 đến tháng 1/1981, sau khi đánh bại tổng thống đương nhiệm của đảng Cộng hòa Gerald Ford trong cuộc bầu cử năm 1976. Ông chỉ đảm nhận một nhiệm kỳ tổng thống do đông đảo cử tri sau đó ủng hộ ứng viên Cộng hòa Ronald Reagan, cựu diễn viên và cũng là thống đốc California.
Nhiệm kỳ của ông được ghi dấu bằng những thành tựu của Hiệp định Trại David năm 1978 giữa Israel và Ai Cập, mang lại ổn định phần nào cho Trung Đông. Tuy nhiên, ông cũng phải đối mặt với nền kinh tế suy thoái, không được lòng dân và khủng hoảng con tin Iran năm 1980 chiếm trọn 444 ngày tại nhiệm cuối cùng của ông.
Sau khi rời nhiệm sở, Jimmy Carter tích cực hoạt động nhân đạo suốt nhiều thập kỷ. Vợ chồng ông thành lập Trung tâm Carter đặt trụ sở ở thành phố Atlanta, bang Georgia vào năm 1982 với mục tiêu thúc đẩy hòa bình và y tế thế giới.
Năm 2002, ông được trao giải Nobel Hòa bình để ghi nhận "nỗ lực không ngừng nghỉ trong tìm kiếm giải pháp hòa bình cho các cuộc xung đột quốc tế, thúc đẩy dân chủ và nhân quyền, thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội".
Ông Carter tạo dựng danh tiếng tốt hơn sau khi mãn nhiệm. Khi được yêu cầu đánh giá về nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông nói trong phim tài liệu năm 1991 rằng "thất bại lớn nhất chúng tôi gặp phải là thất bại về mặt chính trị". "Tôi chưa bao giờ có thể thuyết phục người dân Mỹ rằng tôi là một lãnh đạo mạnh mẽ và quyết đoán", ông cho hay.
Vợ ông, bà Rosalynn Carter, qua đời ngày 19/11/2023, thọ 96 tuổi. Họ có 4 người con, gồm ba con trai và một con gái.
Ông Carter đón sinh nhật 100 tuổi vào ngày 1/10. Tổng thống Biden khi đó ca ngợi ông là "chuẩn mực đạo đức cho nước Mỹ và toàn thế giới".
Trung tâm Carter hồi tháng 10 xác nhận cựu tổng thống Jimmy Carter bầu cử sớm bằng cách bỏ phiếu qua thư cho Phó tổng thống Kamala Harris, ứng viên đảng Dân chủ. Bà Harris sau đó thất bại trước đối thủ đảng Cộng hòa Donald Trump trong cuộc bầu cử diễn ra hồi tháng 11.
Huyền Lê (Theo AFP, Reuters)