Ung thư tụy xếp thứ 8 ở nam và thứ 9 ở nữ trong các nguyên nhân gây chết vì ung thư toàn cầu (khoảng 250.000 trường hợp tử vong hàng năm ở cả hai giới).
Theo ThS. BS Hồ Văn Linh, khoa Phẫu thuật Gan Mật Tụy, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (Hà Nội) đây là nhóm bệnh có tiên lượng xấu vì đa phần khi được chẩn đoán người bệnh đã ở giai đoạn muộn. Chỉ 15-20% bệnh nhân đến viện còn chỉ định phẫu thuật.
Hơn thế nữa, dù còn chỉ định phẫu thuật thì tiên lượng sống sau mổ cũng không cao. Tỷ lệ sống sau mổ 5 năm khoảng 25-30% và 10% khi đã di căn hạch.
Biểu hiện lâm sàng ung thư tụy ngoại tiết không đặc hiệu, thường biểu hiện đau bụng âm ỉ, vàng da và gầy sút cân. Trong nghiên cứu của Porta và cộng sự 2005 trên 185 bệnh nhân ung thư tụy, tác giả nhận thấy các triệu chứng cơ năng thường gặp gồm: mệt mỏi (86%), gầy sút cân (85%), chán ăn (83%), đau bụng (79%), nước tiểu sẫm màu (59%), vàng da (56%), đau lưng (49%).
Đau bụng là triệu chứng hay gặp nhất, dù kích thước u nhỏ (<2cm), thường đau âm ỉ vùng thượng vị, có thể lan ra sau lưng. Bệnh nhân thường xuất hiện đau 1-2 tháng trước khi phát hiện bệnh. Đau cấp tính rất hiếm gặp, thường do u bít tắc ống tụy chính gây viêm tụy cấp.
Vì thế, một trường hợp đau bụng thượng vị âm ỉ kéo dài kết hợp với các yếu tố nguy cơ như tuổi cao, hút thuốc hay tiểu đường luôn cần chẩn đoán phân biệt với ung thư tụy.
Siêu âm ổ bụng là biện pháp rẻ tiền và thuận lợi để phát hiện các bệnh lý mật tụy, tuy nhiên siêu âm qua thành bụng tỏ ra ít hiệu quả trong các tổn thương tụy có kích thước <2cm. Chụp cắt lớp vi tính (CT scan) là biện pháp chẩn đoán hình ảnh được khuyến cáo chỉ định cho những trường hợp nghi ngờ ung thư tụy. Ngoài ra, dấu ấn ung thư (marker ung thư) CA 19-9 được chứng minh là có giá trị cao trong chẩn đoán cũng như theo dõi ung thư tụy, BS Linh cho biết.
Phẫu thuật cắt tụy là chỉ định điều trị triệt căn duy nhất cho những trường hợp ung thư tụy, tuy nhiên chỉ 1/5 người bệnh đến viện mà khối u còn ở giai đoạn có thể phẫu thuật. Hơn thế nữa đây là một phẫu thuật phức tạp đòi hỏi kỹ năng phẫu tích, vét hạch và thực hiện các miệng nối nhằm giảm nguy cơ rò tụy. Đây là biến chứng nguy hiểm và hay gặp nhất trong phẫu thuật tụy.
“Mỗi chúng ta cần chú ý, có thái độ đề phòng với triệu chứng tưởng chừng như vô hại như đau thượng vị. Khi xuất hiện triệu chứng trên kết hợp với gầy sút cân hoặc ở người có nguy cơ như cao tuổi, hút thuốc lá hay tiểu đường cần đến thăm khám ở những cơ sở y tế lớn, để có những tư vấn và điều trị phù hợp nhất”, BS Linh nhấn mạnh.
Ung thư tụy khó phát hiện sớm, điều trị khó. Ảnh minh họa.
Triệu chứng của ung thư tuyến tụy?
Triệu chứng của ung thư tuyến tụy giai đoạn sớm thường nghèo nàn. Khi bệnh lan tràn, triệu chứng lâm sàng khá đa dạng, thay đổi tùy theo vị trí khối u và mức độ lan rộng của nó.
Các triệu chứng thường gặp của ung thư tuyến tụy:
Đau bụng: là một trong những dấu hiệu thường gặp nhất. Đau bụng thường bắt đầu xuất hiện trước khi phát hiện bệnh khoảng 1-2 tháng và tăng dần theo tiến triển của bệnh nhưng ban đầu thường chỉ đau thoáng qua vùng thượng vị nên dễ nhầm với viêm dạ dày.
Đau thường khởi phát ở vùng thượng vị. Khi bệnh tiến triển thường lan sang 2 bên và/hoặc xuyên ra sau lưng, cơn đau có thể không liên tục nhưng thường nặng hơn sau khi ăn hoặc khi nằm ngửa khiến người bệnh phải nằm tư thế cuộn tròn cho đỡ đau; đau nhiều ra sau lưng thường gặp khi khối u nằm ở vùng thân hoặc đuôi tụy hơn là vùng đầu tụy.
Thông thường đau bụng trong ung thư tụy xuất hiện từ từ, tăng dần theo kiểu “vết dầu loang” theo tiến triển của bệnh, song cũng có trường hợp người bệnh đột ngột đau một cách dữ dội do u làm tắc ống tụy gây viêm tụy cấp.
Hội chứng tắc mật: vàng da, nước tiểu sẫm màu. Vàng da do ung thư tụy là vàng da liên tục, tăng dần do u gây tắc ống mật chính làm dịch mật từ gan không xuống được tá tràng, hậu quả là mật vào trong máu gây vàng da và nước tiểu sẫm màu. Vàng da thường gặp và xuất hiện sớm với những khối u vùng đầu tụy.
Đi ngoài sống phân: u gây cản trở men tụy xuống ruột non tiêu hóa thức ăn. Đây là một trong những nguyên nhân làm người bệnh ung thư tụy bị suy kiệt rất nhanh, do vậy cần bổ sung men tụy kịp thời.
Suy nhược, sụt cân
Chán ăn
Nôn
Tiêu chảy
Đái tháo đường: Đái tháo đường có thể xuất hiện đồng thời nhưng có khoảng 25% bệnh nhân ung thư tụy có khởi phát bệnh tiểu đường trước khi phát hiện ung thư tụy trong thời gian dưới 2 năm.
Hà An
Dantri.com.vn